# started 2014-08-17T08:49:44Z "Ang Pulo sa Leyte usa sa mga dakong pulo sa Sidlakang Kabisay-an. Sa amihanan sa pulo maoy ang pulo-lalawigan sa Biliran. Sa sidlakan sa pulo maoy ang pulo sa Samar ug ang Golpo sa Leyte. Sa habagatan sa pulo sa Leyte maoy ang pulo sa Panaon ug gikan sa Leyte ug Panaon tabok sa Surigao Strait maoy ang pulo sa Mindanao."@tl . "1 us\u00E12 duh\u00E13 tul\u00FA4 up\u00E1t5 lim\u00E16 un\u00FAm7 pit\u00FA8 wal\u00FA9 siy\u00E1m10 nap\u00FAlu11 nap\u00FAlu'g us\u00E111 onse (Kinatsila ang komun nga gigamit sa pag-ihap human sa 10)20 kawhaan (baynte)30 katloan (traynta)40 kaapatan/kap'atan (kwarenta)50 kalimaan/kalim'an (singkwenta)60 kaunuman/kan'uman (sesenta)70 kapituan (setenta)80 kawaloan (otsenta)90 kasiyaman (nobenta)100 us\u00E1 ka gatos (syento)1,000 us\u00E1 ka libo (mil)1,000,000 yukot (milyon)1,000,000,000 wakat (bilyon)ca:Comptar"@tl . "Ang Akademyang Bisaya (Ininggles: Visayan Academy of Arts and Letters) usa ka akademya sa pinulongan nga nanukiduki ug mibandilyo sa pinulongang Sinugboanon."@tl . "Ang arkeyolohiya (gikan sa Griyegong mga pulong \u03B1\u03C1\u03C7\u03B1\u03AF\u03BF\u03C2 = karaan ug \u03BB\u03CC\u03B3\u03BF\u03C2 = pulong/sulti/pagtuki) mao ang pagtuon sa kultura sa tawo pinaagi sa pagrekober, dokumentasyon, ug analisis sa mga nahabiling materyal ug sa kalikopanong data, lakip na ang arkitektura, artipaka, biofacts, mga lubong, ug landscape.Ang mga katuyoan sa arkeyolohiya mao ang pagdokumento ug pagpasabot sa mga kagikanan ug debelopment sa kultura sa tawo, pagsabot sa kaagi sa kultura, sa ebolusyon niini, ug pagtuon sa batasan sa tawo."@tl . "Ang Ingles nga bersiyon ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.Ang politika usa ka proseso diin ang mga desisyon sulod sa usa ka grupo gihimo. Bisan kon ang termino sagad gigamit sa mga kalihokan sulod sa mga kagamhanan, ang politika maobserbaran sa tanang tawhanong interaksiyon sa usa ka grupo, lakip ang sa korporasyon, akademiya, ug mga simbahan.Ang siyensiya politikal mao ang pagtuon sa politikanhong pamatasan ug ang pagbaton ug paggamit sa gahom."@tl . "Ang kalikopan sa kabisayaan ug sa Mindanao usa ka tabunok nga kahiusahan (Rich in Biodiversity). Dinhi makita nato ang kinadaghanang klase sa mga buhing nilalang ning kalibotan. Apan kining iyang pagka tabunok gihasi pod sa mga salawayong buhat nang gadala sa iyang hinanaling kawagtangan (extinction) dinhi ning atong kalibotan. Ang mga buhing nilalang diha sa napulo ka ektaryang balay sa gasang (coral reef)dinhi sa atoa, katumbas na sa gidanghanon sa species nga atoa sa great barrier reef didto sa Australia. Usa kini sa mga garbo kanatong mga bisaya nga kaliwat. Dinhi sa atong kadagatan, makit-an ang kiadaghanan species sa gasang. Apan usa man ang atong gibuhat niini? Sa walay kukaluoy, gitirohan ug dinamita o kon dili buk-on para maabog ang mga isda nga nagtago niini. Kon mangihas man gani, balit-aron ang mga gasang para mangita ug mga kinhason.Dunay nay daghan kalihukan sa pagsalbar niining himatyong mga kabalayan sa mga gasang. Usa niining ang gibuhat sa lugsod sa cordova diin ilang gihimong sanktuyaryo sa kagasangan. Duna kini mga mananagat nga nihatag sa ilang panahon para mapatuman ang balaod sa paglusad niini nga sanktuyaryo. Kini karon, usa sa mga duol nga salumanan sa mga banyaga nga buot mo aninaw sa kaanidot sa atong kagasangan. Ang kada mosalom ginamit ang SCUBA dunay bayranan ngadto sa mga bantay nga moabot pod ngadto sa lungsod. Dinhing pamaagiha, nibarog ang kalihukan bisan wala siya gahin nga pondo gikan sa manudlanan sa lungsod."@tl . "Ang Ingles nga bersiyon ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.Ang tinuohan usa ka tawhanong penomena nga lisod hatagag sayong depinisyon. Kini sagad nga nagpasabot sa usa ka pundok sa mga pagtuo ug hinunahunaan kalabot sa usa ka butang (tinuod o hinimo-himo), tawo (tinuod o hinimo-himo) o sistema sa paghunahuna nga giilang supernatural o sagrado ug ang moralidad, mga institusyon, ug mga ritwal nga may kalabotan sa maong pagtuo o sistema sa paghunahuna. Kini sagad gamiton isip pagtuo.Usahay ang pulong \"tinuohan\" nagpasabot sa mas restriktibong kahulogang \"organisadong relihiyon\", o ang pundok sa mga tawo nga nagsuporta sa usa ka simbahan."@tl . "Ang lalawigan sa Leyte diha sa amihanang dapit sa pulo sa Leyte. Ang lalawigan nahimutangan sa kasadpan sa lalawigan sa Samar, ug sa amihanan sa Southern Leyte. Sa amihanang dapit sa lalawigan makaplagan ang pulo-lalawigan sa Biliran. Ang Dagat sa Camotes makaplagan sa kasadpan sa lalawigan samtang ang Golpo sa Leyte makaplagan sa sidlakan. Sa kasadpan, tabok sa Dagat sa Camotes, makaplagan ang lalawigan sa Sugbo."@tl . "Ang Southern Leyte (Sinugboanon: Habagatang Leyte) usa ka lalawigan sa Sidlakang Kabisay-an. Kining lalawigana mao ra ang lalawigan sa Sidlakang Kabisay-an nga ang kadaghanang lungsod ug dakbayan niini Bohol-anun ang pinulongan. Ang kapital o ulohan sa lalawigan mao ang Dakbayan sa Maasin. Ang lalawigan nahimutang sa ika-upat nga habagatang dapit sa pulo sa Leyte. Sa amihanan sa Habagatang Leyte makaplagan ang probinsiya o lalawigan sa Leyte. Sa sidlakan makaplagan ang Surigao Strait. Ang Dagat Bohol makaplagan sa habagatan, ug ang Canigao Channel, sa kasadpan."@tl . "Ang Ingles nga bersiyon ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.Ang heyograpiya mao ang pagtuon sa lokasyonal ug spatial nga baryasyon sa natural ug tawhanong penomena sa kalibotan. Ang pulong nagagikan sa Griyegong mga pulong \u03B3\u03B7 kun \u03B3\u03B5\u03B9\u03B1 (\"kalibotan\") ug \u03B3\u03C1\u03B1\u03C6\u03B5\u03B9\u03BD (\"pagsaysay\" ug \"pagsulat\").Ang modernong heyograpiya usa ka koleksiyon sa nagkadaiyang mga disiplina. Kini may kalabotan sa daghang mga natad sa kahibalo sa tawo. Ang mga heyograpo migamit sa ubang disiplina sumala sa ilang panginahanglan niini. Samtang ang mga sabdyek sama sa biyolohiya ug ekonomiks may dakong impluwensiya, aduna usay mga heyograpo nga nagagamit sa mga konsepto gikan sa mga sabdyek sama sa sosyolohiya, saykolohiya, ug pagtuon sa paugnat sa kusog kun sports science."@tl . "Ang Ingles nga bersiyon ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.Ang pamalaod mao ang teyorya ug pilosopiya sa balaod. Ang mga nanagtuon sa pamalaod buot makasabot sa pundamental nga hiyas sa balaod, ug ang pag-analisar sa iyang katuyoan, istruktura, ug aplikasyon. Buot nilang makab-ot ang mas lawom nga panabot sa balaod, ang klase sa gahom nga anaa niini, ug ang papel niini sa katilingban. Sa praktikal nga lebel, ang pipila ka mga hurista buot mopalambo sa katilingban pinaagi sa pagtuon kon unsa ang balaod, unsa kini unta, ug unsa ang tinuod nga operasyon niini. Buot nilang makasabot sa mas lawom nga paagi sa walay katinoan nga balaod.Ang angayng sinugdanan sa pagsabot sa pamalaod mao nga ang katuyoan sa balaod mao ang kaangayan. Ang positibong pamalaod, nga anaa sa mga sinulat nga mga balaod ug sa mga desisyon sa korte sa usa ka hurisdiksiyon, maoy himoong pundasyon isip testingan sa mga pilosopikanhong teyorya kabahin niini. Kini maoy hinungdan sa debate kon sayantipikanhon ba ang pamalaod.Ang orihinal nga bersiyon ning maong artikulo gibase sa Iningles nga bersiyon niini sa Wikipedyang Ingles."@tl . "Ang Kabisay-an (Kinatsila: Bisayas; Ininggles: Visayas) usa sa tulo ka dagkong mga pundok sa mga pulo sa Pilipinas (ang laing duha mao ang Luzon ug Mindanao). Kini nahimutang sa tunga-tungang bahin sa maong kapupud-an. Ang mga tawo sa Kabisay-an gitawag nga Bisaya, ug ang ilang mga pinulongan ilang gitawag Binisaya.Ang dagkong mga pulo sa Kabisay-an mao kining mosunod: Bohol, Leyte, Negros, Palawan, Panay, Samar, ug Sugbo. Ang mga pulo sa Masbate ug Romblon maingon usab nga apil sa Kabisay-an. Ang tulo nga labing dagko nga dakbayan mao ang Sugbo, Bacolod, ug Iloilo. Sinugboanon, Hiligaynon ug Winaray ang nangunang mga pinulongan sa Kabisay-an."@tl . "Ang Ingles nga bersiyon ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.Ang pinulongan usa ka sistema sa komunikasyon. Ang pasulti ug pasulat nga pinulongan sa tawo mahimong matawag nga usa ka sistema sa mga simbolo ug sa mga lagda nga naglatid unsaon paggamit kining maong mga simbolo.Ang pagkat-on sa usa ka pinulongan natural sa usa ka bata. Hapit tanang pinulongan sa tawo naggamit og mga patern sa tunog ug lihok nga naghatag abilidad sa tawo pakighinabi sa uban.Walay klarong linya nga naglahi sa usa ka dayalekto gikan sa usa ka pinulongan, apan giingong ang usa ka pinulongan usa ka dayalekto nga may iyang kaugalingong armi.Ang mga tawo ug ang mga programa sa kompyuter naghimo usab og mga pinulongan, pananglitan ang Esperanto, Ido, Interlingua ug Klingon."@tl . "Ang Mindanao mao ang ikaduhang kinadak-ang pulo sa Pilipinas. Usa kini sa tulo ka mga pundok sa mga pulo sa nasod; ang laing duha mao ang Luzon ug ang Kabisay-an. Ang rehiyon unang naabot sa mga Arabo ug Malay nga mipasabwag sa tinuhoang Islam sa ika-13 siglo. Misunod ang mga Katsila sa ulahing bahin sa ika-16 nga siglo ngadto sa sayong bahin sa ika-17 nga siglo. Ang mga prayle unang misabwag sa Katolisismo sa maong pulo sa tuig 1622.Kadaghanan sa mga Muslim sa nasod namuyo dinhi. Ang uban pang pundok sa mga tawo nga nanimuyo sa Mindanao mao ang mga etnikong pundok sama sa mga Maranao ug Tausug ug ang pundok sa tribung kolektibong gitawag Lumad. Dili ang tibuok Mindanao ang nasakop sa mga Muslim. Gani, ang amihanang Mindanao, labi na ang katawhan sa Butuan, mga animistiko sa wala pa sila mobalhin sa Kristiyanismo.Usa ka mapait nga pakigbisog alang sa kagawasan gipanghingusgan sa lain-laing mga paksiyon sa Muslim nga populasyon sa Mindanao sulod na sa lima ka siglo. Ang mga sundalo sa Espanya, Estados Unidos, Hapon, ug sa Pilipinas mismo wala makapugong sa ilang kagustohan nga mahimuwag sa mas dakong Kristiyanong nasod. Tungod sa dinagkong mga pag-ilog sa kayutaan ug ang pagsulod sa mga internal nga imigrante ngadto sa Mindanao, ang mayoriya sa populasyon sa Mindanao ning panahona dili na Muslim.Ning pipila ka mga tuig ang nakalabay, ang erya gitutokan sa medya tungod sa pagdaghan sa mga teroristang organisasyon nga giingong may kalabotan sa pakigbisog didto sa Tunga-tungang Sidlakan. Giingong ang Mindanao nasudlan na sa mga elemento sa Jemaah Islamiyah. Ingon man ang Abu Sayyaf gipasinglang terorista, usa ka butang nga nagguba sa matinud-anong panawagan alang sa kagawasan sa mas moderadong mga pundok sama sa Moro Islamic Liberation Front (MILF).Usa ka pulo sa habagatang bahin sa nasod, ang Mindanao may gidak-ong 94,630 kilometro kuwadro (mas gamay sa Luzon sa mga 10,000 km\u00B2). Ang pulo may daghang bungtod, ug maoy nahimutangan sa Bukid Apo, ang kinahabogang bukid sa nasod. Sa kasadpan sa Mindanao makita ang Dagat sa Sulu, sa sidlakan ang Dagat sa Pilipinas, ug sa habagatan ang Dagat Celebes.Ang pundok sa mga pulo nga gitawag Mindanao naglakip sa pulo sa Mindanao mismo ug sa Arkipelago sa Sulu sa habagatang-kasadpan. Ang pundok sa mga pulo gibahin ngadto sa unom ka mga rehiyon ug 25 ka mga lalawigan."@tl . "Ang Ingles nga bersiyon ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.Ang linggwistika (Kinatsila: ling\u00FC\u00EDstica; Ininggles: linguistics) mao ang sayantipikanhong pagtuon sa tawhanong pinulongan, ug ang nagtuon ning maong natad gitawag nga linggwista.Mga sanga sa linggwistika ==Ang linggwistikang teyoriko nagtuon sa mga batakan sa paghatag deskripsiyon sa indibiduwal nga mga pinulongan ug sa mga teyoriya sa mga unibersal nga aspeto sa pinulongan, samtang ang applied linguistics naggamit ning maong mga teyoriya sa natad sa pagtudlo sa pinulongan, sintesis sa sulti, ug pagtambal sa kalisdanan sa pagsulti.Ang mga linggwista mahimong magtuon sa usa ka bahin sa estrukturang linggwistiko, nga mahimong ipasunod sama niini, gikan sa tunog ngadto sa kahulogan: Ponetika, ang pagtuon sa mga tunog sa tawhanong pinulongan Ponolohiya kun ponetika, ang pagtuon sa mga pattern sa mga batakang tunog sa usa ka pinulongan Morpolohiya, ang pagtuon sa internal nga estruktura sa mga pulong Sintaks kun sintaksis, ang pagtuon sa mga paagi nga ang mga pulong mahimong ikombayn aron makamugna og gramatikal nga mga tudling-pulong Semantika, ang pagtuon sa kahulongan sa mga pulong, ang giunsa kini pagkombayn aron maghatag kahulogan sa mga tudling-pulong Pragmatika, ang pagtuon giunsa paggamit ang mga sulti (literal o makahuloganon, ubp.) sa komunikasyon Discourse analysis, ang pagtuon sa mga tudling-pulong nga napundok na ngadto sa mga tekstoMahimo usab nga bahinon ang natad sa linggwistika pinaagi sa pagkonsiderar sa mga eksternal nga paktor: pagkat-on sa pinulongan linggwistikang istorika sikolinggwistika kun psycholinguistics sosyolinggwistika kun sociolinguisticsAng orihinal nga bersiyon ning maong artikulo gibase sa Iningles nga bersiyon niini sa Wikipedyang Ingles."@tl . "Ang kasaysayan usa ka sistematikanhong koleksiyon sa impormasyon kabahin sa mga panghitabo sa kanhiay. Sa sentidong \"natad sa pagtuon\", ang kasaysayan nagtumbok sa pagtuon ug interpretasyon sa rekord sa mga tawo, pamilya ug katilingban. Ang kahibalo sa kasaysayan naglakip sa kahibalo sa mga panghitabo sa kanhiay ug sa gitawag nga historical thinking skills.Sumala sa tradisyon, ang pagtuon sa kasaysayan lakip sa humanities. Apan sa modernong akademya ang kasaysayan giila nga usa ka katilingbanong siyensiya."@tl . "Ang Ingles nga bersiyon ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.Ang edukasyon usa ka katilingbanong siyensiya nga naglakip sa pagtudlo ug pagkat-on ug espesipikong kahibalo, tinuohan, ug teknikal nga kahibalo. Ang maayong mga magtutudlo sa usa ka natad naggamit sa lain-laing paagi ug mga materyales aron mahatod ngadto sa mga magtutuon ang kahibalo sa usa ka kurikulum.Ang edukasyon sagad nagpasabot sa pormal nga edukasyon kun edukasyon sa mga tulunghaan. Apan kini naglakip usab sa mga impormal nga pagkat-on sama sa pagkat-on pinaagi sa inadlaw-adlaw nga panginabuhi."@tl . "Ang Ingles nga bersiyon ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.Ang matematika mao ang disiplina nga nagtuon sa mga konsepto sama sa gidaghanon, istruktura, espasyo, ug kausaban.Ang matematika gigamit sa daghang natad, lakip na ang siyensiya, enhinyera, panambal, ug ekonomiya. Kining maong mga natad nagdasig og mga bag-ong kalamboan sa matematika, ug naggamit usab niining maong mga kalamboan. May mga b