# started 2014-08-17T08:40:22Z "Is \u00E9 an Meitheamh n\u00F3 M\u00ED an Mheithimh an s\u00E9\u00FA m\u00ED den bhliain."@ga . "Is \u00ED M\u00ED I\u00FAil an seacht\u00FA m\u00ED den bhliain. \u00DAs\u00E1idtear an leagan B\u00E9arla d'ainm na m\u00EDosa go forleathan sna can\u00FAint\u00ED, agus is minic a thugtar July an Chab\u00E1iste ar Mh\u00ED I\u00FAil fosta, n\u00F3 nuair a bh\u00ED drochbhliain ann, n\u00ED bh\u00EDodh le hithe ag na daoine bochta ach cab\u00E1iste, sula n-aib\u00EDodh na pr\u00E1ta\u00ED i M\u00ED L\u00FAnasa.Fuair an mh\u00ED a hainm \u00F3n Impire R\u00F3mh\u00E1nach I\u00FAl Caesar, a thug isteach f\u00E9ilire nua, F\u00E9ilire I\u00FAil, lena linn. In \u00C9irinn is \u00ED seo an tr\u00ED\u00FA mh\u00ED den samhradh. T\u00E1 a laethanta n\u00E1isi\u00FAnta ag dh\u00E1 cheann de na t\u00EDortha is cumhachta\u00ED ar domhan i m\u00ED I\u00FAil, an 4\u00FA l\u00E1 ag St\u00E1it Aontaithe Mheirice\u00E1 a cheili\u00FArann F\u00F3gra na Saoirse, agus an 14\u00FA l\u00E1 ag an bhFrainc, L\u00E1 an Bastille. Cuireadh Cath na B\u00F3inne ar an 12 I\u00FAil 1690, nuair a rug an t\u00CDsilt\u00EDreach Liam, a raibh cor\u00F3in na Breataine bronnta air ag an bParlaimint, bua ar an R\u00ED S\u00E9amus II, agus ceili\u00FArann an tOrd Or\u00E1isteach an l\u00E1 sin gach bliain."@ga . "Is bunachar sonra\u00ED t\u00E9arma\u00EDochta an Aontais Eorpaigh (AE) \u00E9 Eurodicautom. T\u00E1 comh\u00E9adain ann ar an Idirl\u00EDon at\u00E1 ina bheala\u00ED chuig an seirbh\u00EDs saor in aisce seo, agus leis an gc\u00F3ras seo is f\u00E9idir leis na h\u00FAdar\u00E1is focl\u00F3ir an AE a aistri\u00FA idir na teangacha oifigi\u00FAla."@ga . "Scoil lasmuigh de Ghaeltacht na h\u00C9ireann n\u00F3 na hAlban ina n-\u00FAs\u00E1idtear Gaeilge mar mhe\u00E1n teagaisc \u00ED Gaelscoil, agus i bhformh\u00F3r na gc\u00E1sanna b\u00EDonn p\u00E1ist\u00ED den d\u00E1 inscne ag freastal uirthi. \u00D3s rud \u00E9 gurb \u00ED an Ghaeilge an phr\u00EDomhtheanga, foghlaim\u00EDonn na dalta\u00ED go mear agus go l\u00EDofa \u00ED agus b\u00EDonn siad d\u00E1theangach laistigh de ch\u00FApla bliain. Anuas air sin, l\u00E9ir\u00EDonn suirbh\u00E9anna \u00E9ags\u00FAla go mb\u00EDonn caighde\u00E1n oideachais n\u00EDos fearr ag dalta\u00ED na scoileanna seo n\u00E1 mar a bh\u00EDonn ag formh\u00F3r na scoileanna in \u00C9irinn. Aithn\u00EDonn teangeolaithe go bhfuil an d\u00E1theangachas ina bhunt\u00E1iste do dhalta\u00ED, agus go gcabhra\u00EDonn s\u00E9 le p\u00E1ist\u00ED a bheith n\u00EDos fearr ag foghlaim teangacha.Bunscoileanna is m\u00F3 at\u00E1 ag m\u00FAineadh tr\u00ED Ghaeilge ach t\u00E1 f\u00E1s ag teacht de r\u00E9ir a ch\u00E9ile ar l\u00EDon na me\u00E1nscoileanna. Bh\u00ED s\u00E9 le ma\u00EDomh sa bhliain 2005 go raibh gaelscola\u00EDocht ar f\u00E1il i ngach aon chontae sa t\u00EDr, nuair a buna\u00EDodh an ch\u00E9ad ghaelscoil i gContae Liatroma, an t-aon chontae a raibh s\u00ED in easnamh air go dt\u00ED sin. Ba \u00E9 P\u00E1draig Mac Piarais a chuir t\u00FAs leis an scola\u00EDocht dh\u00E1theangach i gCol\u00E1iste \u00C9inne ag t\u00FAs an fichi\u00FA haois, agus bh\u00ED scoileanna l\u00E1n-Ghaeilge ag feidhmi\u00FA ar fud Shaorst\u00E1t \u00C9ireann agus na Poblachta \u00F3 shin i leith. Th\u00E1inig meath orthu tar \u00E9is gur athraigh an comhrialtas a bh\u00ED i gcumhacht \u00F3 1973-77 na riachtanais teanga d'fhosta\u00EDocht st\u00E1it ach cuireadh t\u00FAs le heagra\u00EDocht dheonach nua, GAELSCOILEANNA, chun scoileanna nua a bhun\u00FA agus taca\u00EDocht a thabhairt d\u00F3ibh. In ainneoin go leor deacrachta\u00ED, buna\u00EDodh a l\u00E1n scoileanna nua ar fud na h\u00C9ireann. M\u00E1 chuirtear gaelscola\u00EDocht Thuaisceart \u00C9ireann san \u00E1ireamh, t\u00E1 168 bunscoil agus 43 me\u00E1nscoil l\u00E1n-Ghaelach ag feidhmi\u00FA taobh amuigh den Ghaeltacht ag deireadh 2007, le breis is 33,000 dalta.Scoileanna lasmuigh den Ghaeltacht ina bhfuil an Ghaeilge mar phr\u00EDomhtheanga teagaisc, iad na gaelscoileanna. Is \u00ED an eagra\u00EDocht GAELSCOILEANNA, a buna\u00EDodh i 1973, a chuireann an ghaelscola\u00EDocht chun cinn ar fud na h\u00C9ireann. N\u00EDl m\u00F3r\u00E1n gaelscoileanna sna Gaeltachta\u00ED.Buna\u00EDodh an ch\u00E9ad Ghaelscoil i dTuaisceart na h\u00C9ireann sna 1970id\u00ED faoin ainm Scoil Phobal Feirste i nGaeltacht Sheoige an t-aon Ghaeltacht i dTuaisceart \u00C9ireann"@ga . "Is t\u00EDr i gCian-Oirthear na h\u00C1ise \u00ED an tSeap\u00E1in (Nippon/Nihon \u65E5 (grian) \u672C (fr\u00E9amh / bun\u00FAs), go litri\u00FAil \"bun\u00FAs na gr\u00E9ine\"). T\u00E1 s\u00ED suite idir an tAig\u00E9an Ci\u00FAin agus Muir na Seap\u00E1ine."@ga . "Is \u00ED seacl\u00E1id n\u00E1 an gn\u00E1th-chomh\u00E1bhar ina l\u00E1n milse\u00E1n \u2014 an comh\u00E1bhar is coitianta. Is as s\u00EDolta an chrainn c\u00F3c\u00F3 (Theobroma cacao) a dh\u00E9antar \u00ED. Cuireann an focl\u00F3ir s\u00EDos ar an substaint c\u00F3c\u00F3 mar \"seacl\u00E1id\", agus bia le blas gangaideach l\u00E1idir (nach bhfuil milis). T\u00E1 dh\u00E1 phairt sa ph\u00F3naire c\u00F3c\u00F3: is \u00E9 an c\u00F3c\u00F3 an solad sa ph\u00F3naire cocoa, is \u00E9 an t-im c\u00F3c\u00F3 an tsaill, agus is measc\u00E1n de na substaint\u00ED \u00ED an tseaclaid. B\u00EDonn si\u00FAcra agus \u00E1bhair eile \u00E1 gcur isteach freisin agus b\u00EDonn siad \u00E1 n-ullmh\u00FA ina mbarra seacl\u00E1ide n\u00F3 ina ndeochanna (seacl\u00E1id the). Tugann daoine bosca seacl\u00E1id\u00ED mar bhronntanas go minic."@ga . "Is \u00ED an ch\u00F3caireacht an t-athr\u00FA a dh\u00E9antar ar bhia, de ghn\u00E1th tr\u00E9 theas a chur faoi. Is f\u00E9idir c\u00F3caireacht a dh\u00E9anamh le tine a ullmha\u00EDodh le hadhmad, le m\u00F3in, le gual, le g\u00E1s n\u00F3 le leictreachas.D\u00E9antar c\u00F3caireacht ar bhia chun \u00E9 a dh\u00E9anamh n\u00EDos \u00E9asca le cogaint agus le pr\u00F3ise\u00E1il ag an gcorp, chun \u00E9 a dh\u00E9anamh s\u00E1bh\u00E1ilte tr\u00ED fhr\u00EDd\u00EDn\u00ED a mhar\u00FA, n\u00F3 chun feabhas a chur ar bhlas an bhia. T\u00E1 iliomad beala\u00ED le c\u00F3caireacht a dh\u00E9anamh. Mar shampla, f\u00E9adtar r\u00F3stadh, friocht\u00E1il, b\u00E1c\u00E1il, beiri\u00FA, friochadh domhain, mallbheiri\u00FA n\u00F3 scalladh a dh\u00E9anamh ar an mbia. D\u00E9antar ullmh\u00FAch\u00E1n ar bhianna freisin le gal\u00FA, deat\u00FA n\u00F3 crochadh ar feadh scaithimh, c\u00E9 gur leas\u00FA seachas c\u00F3caireacht a thugtar de ghn\u00E1th ar an d\u00E1 mhodh dheireanacha.Go ginear\u00E1lta, d\u00E9antar c\u00F3caireacht i gc\u00F3na\u00ED ar fheoil, iasc agus uibheacha, le heisceachta\u00ED t\u00E1bhachtacha, go h\u00E1irithe iasc i gc\u00F3caireacht na Seap\u00E1ine, agus deat\u00FA agus crochadh le hisp\u00EDn\u00ED \u00E1irithe agus le hiasc."@ga . "Is l\u00EDonra r\u00EDomhair\u00ED poibl\u00ED \u00E9 an tIdirl\u00EDon, n\u00F3 an tIdirghr\u00E9as\u00E1n, a nascann l\u00EDonra\u00ED r\u00EDomhaireachta ar fud an domhain ag \u00FAs\u00E1id c\u00F3rais theileachumars\u00E1ide phoibl\u00ED.Seoltar sonra\u00ED mar mheasc\u00E1n de chomhartha\u00ED anal\u00F3gacha agus comhartha\u00ED digiteacha thar an Idirl\u00EDon. Caithfear seoladh uath\u00FAil a bheith ag gach r\u00EDomhaire at\u00E1 ceangailte go d\u00EDreach leis an Idirl\u00EDon. Tugtar an seoladh IP air seo."@ga . "Ciclip\u00E9id Ghr\u00E9as\u00E1n-bhunaithe, ilteangach is ea an Vicip\u00E9id agus t\u00E1 an m\u00E9id a bhfuil inti ar f\u00E1il saor in aisce do phobal na cruinne. T\u00E1 s\u00ED scr\u00EDofa ag an bpobal don phobal agus b\u00EDonn s\u00E9 de dheis ag duine ar bith le rochtain Idirl\u00EDn acu a bhfuil ann a athr\u00FA. Is ioma\u00ED Vicip\u00E9id at\u00E1 ann, mar shampla Vicip\u00E9id an Bh\u00E9arla, Vicip\u00E9id na Fraincise agus Vicip\u00E9id na Gaeilge. Scr\u00EDobhadh an ch\u00E9ad alt sa leagan Gaeilge i m\u00ED Ean\u00E1ir 2004 agus faoi l\u00E1thair t\u00E1 0 alt ann."@ga . "Is polaiteoir Meirice\u00E1nach \u00E9 Fuaim George Walker Bush (6 I\u00FAil, 1946 a rugadh \u00E9). Ba \u00E9 an 43\u00FA hUachtar\u00E1n na St\u00E1t Aontaithe. Th\u00E1inig s\u00E9 i gcomharbacht ar Bill Clinton sa bhliain 2001. Bh\u00ED a ch\u00E9ad tr\u00E9imhse feidhmeannais caite aige i 2005, agus toghadh don dara tr\u00E9imhse \u00E9 i m\u00ED Dheireadh F\u00F3mhair, 2004. Th\u00E1inig Barack Obama i gcomharbacht air sa bhliain 2009.Ba \u00E9 Bush 46\u00FA Gobharn\u00F3ir Texas \u00F3 1995 go 2000, agus is ball saoil den Ph\u00E1irt\u00ED Poblachtach \u00E9. B'uachtar\u00E1n a athair roimhe, George H. W. Bush, agus is Gobharn\u00F3ir dearth\u00E1ir leis, Jeb Bush, i bhFlorida."@ga . "Is \u00ED Samhain n\u00F3 M\u00ED na Samhna an t-aon\u00FA m\u00ED d\u00E9ag den bhliain.T\u00E1 eolas faoin bhf\u00E9ile ar 31 Deireadh F\u00F3mhair faoin alt O\u00EDche Shamhna agus t\u00E1 eolas faoin bhf\u00E9ile 1 Samhain faoin alt L\u00E1 Samhna.Is \u00ED Samhain ainm d'fh\u00E9ile Ceilteach freisin."@ga . "Tugtar Bricfeasta \u00C9ireannach ar bhricfeasta te ina mb\u00EDonn isp\u00EDn\u00ED, ubh, bag\u00FAn, put\u00F3g dubh agus tr\u00E1ta\u00ED friochta. B\u00EDonn an b\u00E9ile seo ar f\u00E1il go coitianta i dtithe l\u00F3ist\u00EDn ar fud na t\u00EDre agus sa Bhreatain, \u00E1it a dtugtar British Breakfast air, agus is \u00E1il le cuid de mhuintir Uladh \"bricfeasta Ultach\" a thabhairt air.de:Irische K\u00FCche#Irische Mahlzeitenen:Irish breakfastes:Desayuno irland\u00E9spl:\u015Aniadanie irlandzkie"@ga . "T\u00EDr i Meirice\u00E1 Thuaidh is ea St\u00E1it Aontaithe Mheirice\u00E1, at\u00E1 suite idir an tAig\u00E9an Atlantach agus an tAig\u00E9an Ci\u00FAin. Is \u00ED an ceathr\u00FA t\u00EDr is m\u00F3 achar agus an tr\u00ED\u00FA t\u00EDr is m\u00F3 daonra ar fud an domhain. T\u00E1 caoga st\u00E1t ann ar fad. Is \u00E9 Alasca an ceann is m\u00F3 achar acu, agus California ar an gceann is l\u00EDonmhaire daonra.T\u00E1 na St\u00E1it Aontaithe ar an t-aon ollchumhacht amh\u00E1in ar an domhan inniu, n\u00F3 is \u00ED an t\u00EDr seo at\u00E1 chun tosaigh \u00F3 thaobh na heacnama\u00EDochta, na n-arm\u00E1lacha agus an chult\u00FAir de ar an gcuid eile d\u00E1r bpl\u00E1in\u00E9ad. Aithn\u00EDtear tionchar na luaineachta\u00ED eacnama\u00EDocha sna St\u00E1it Aontaithe ar gheilleagar na dt\u00EDortha eile, breathna\u00EDtear ar scann\u00E1in agus ar chl\u00E1ir teilif\u00EDse de dh\u00E9ant\u00E1s na St\u00E1t Aontaithe, agus labhra\u00EDtear B\u00E9arla Mheirice\u00E1 mar fhrancbh\u00E9arla idirn\u00E1isi\u00FAnta. Tarraing\u00EDonn cumhacht dhosh\u00E9anta na St\u00E1t Aontaithe idir adhradh agus fhuath ar an t\u00EDr, ach n\u00ED f\u00E9idir dearmad n\u00E1 droichead a dh\u00E9anamh di. T\u00E1 an chuid is m\u00F3 de na st\u00E1it suite in aon limist\u00E9ar amh\u00E1in in Ilchr\u00EDoch Mheirice\u00E1 Thuaidh. T\u00E1 dh\u00E1 st\u00E1t ann agus iad scartha \u00F3n mbloc seo, mar at\u00E1, St\u00E1t Hav\u00E1\u00ED, ar oile\u00E1nra \u00E9 san Aig\u00E9an Ci\u00FAin, agus St\u00E1t Alasca, a bhfuil stiall chaol de thailte Ch\u00FAige British Columbia, Ceanada, idir \u00E9 agus St\u00E1t Washington.St\u00E1t daonlathach, liobr\u00E1lach is ea iad na St\u00E1it Aontaithe, agus bh\u00ED p\u00E1irt thar a bheith t\u00E1bhachtach ag an t\u00EDr i bhforbairt stairi\u00FAil an daonlathais nua-aimseartha. \u00D3s rud \u00E9 go bhfuil n\u00E1isi\u00FAnachas an st\u00E1it bunaithe ar an mbunreacht agus ar an traidisi\u00FAn daonlathach in \u00E1it aon n\u00E1isi\u00FAntacht n\u00F3 dream eitneach ar leith, f\u00E1ilt\u00EDtear lucht inimirce \u00F3 gach cearn den domhan, agus d\u00E1 r\u00E9ir sin, t\u00E1 na St\u00E1it Aontaithe ar ceann de na t\u00EDortha is ilchult\u00FArtha ar fud an domhain. C\u00E9 go mb\u00EDonn fadhbanna m\u00F3ra ag an t\u00EDr le cin\u00EDochas agus le for\u00E9igean, is f\u00E9idir a r\u00E1 go raibh c\u00F3ras daonlathach na St\u00E1t Aontaithe \u00E1balta an faobhar a bhaint de na fadhbanna seo sa deireadh."@ga . "Is \u00E9 an Taoiseach (Taoisigh an uimhir iolra) ceannaire rialtais n\u00F3 pr\u00EDomh-aire na h\u00C9ireann. Seanteideal Gaelach \u00E9 taoiseach, a chialla\u00EDonn \"tiarna\" n\u00F3 \"ceannaire\". Is \u00E9 an tUachtar\u00E1n at\u00E1 freagrach as Taoiseach a cheapadh ar mholadh D\u00E1il \u00C9ireann.Freagra\u00EDonn an Taoiseach ceisteanna i nD\u00E1il \u00C9ireann maidir le polasaithe n\u00F3 le h\u00E1bhair \u00E1irithe a bhaineann lena Roinn f\u00E9in. Caithfidh an Taoiseach, an T\u00E1naiste agus an tAire Airgeadais bheith ina mbaill de Dh\u00E1il \u00C9ireann.Is \u00E9 \u00C9anna \u00D3 Coinnigh, TD, ceannaire ph\u00E1irt\u00ED Fhine Gael, Taoiseach na h\u00C9ireann faoi l\u00E1thair."@ga . "Is \u00E9 Me\u00E1n F\u00F3mhair n\u00F3 M\u00ED Mhe\u00E1n F\u00F3mhair an nao\u00FA m\u00ED den bhliain."@ga . "Is t\u00EDr \u00ED an Fhrainc (Fraincis: La France), n\u00F3 Poblacht na Fraince (Fraincis: R\u00E9publique fran\u00E7aise), at\u00E1 suite in iarthar na hEorpa. T\u00E1 teorainn aici leis an mBeilg, Lucsamburg, an nGearm\u00E1in, an Eilv\u00E9is, an Iod\u00E1il, Monac\u00F3, And\u00F3ra agus an Sp\u00E1inn. Is ball den Aontas Eorpach \u00ED an Fhrainc \u00F3 bhun\u00FA na heagra\u00EDochta."@ga . "Is \u00E9 an 6 I\u00FAil an 187\u00FA l\u00E1 den bhliain de r\u00E9ir fh\u00E9ilire Ghr\u00E9ag\u00F3ra n\u00F3 an 188\u00FA l\u00E1 i mbliain bhisigh. T\u00E1 178 l\u00E1 f\u00E1gtha sa bhliain."@ga . "Is \u00E9 Aibre\u00E1n n\u00F3 M\u00ED Aibre\u00E1in an ceathr\u00FA m\u00ED den bhliain."@ga . "Is \u00ED Feabhra n\u00F3 M\u00ED Feabhra an dara m\u00ED den bhliain.T\u00E1 eolas faoin bhf\u00E9ile ar 1 Feabhra san alt Iombolg."@ga . "Ba bliain bhisigh an bhliain 2004. Bliain Sh\u00EDneach (22 Ean\u00E1ir): Monca\u00ED (\u7334)"@ga . "Is \u00E9 an 17 M\u00E1rta an 76\u00FA l\u00E1 den bhliain de r\u00E9ir an fh\u00E9ilire Ghr\u00E9ag\u00F3ra n\u00F3 an 77\u00FA l\u00E1 i mbliain bhisigh. T\u00E1 289 l\u00E1 f\u00E1gtha sa bhliain."@ga . "Is \u00E9 rud is matamaitic ann n\u00E1 staid\u00E9ar ar phatr\u00FAin strucht\u00FAir, ar phatr\u00FAin athraithe, agus ar phatr\u00FAin sp\u00E1is. Tagann an focal \"matamaitic\" \u00F3n nGr\u00E9igis \u03BC\u03AC\u03B8\u03B7\u03BC\u03B1 (m\u00E1thema), agus cialla\u00EDonn s\u00E9 \"eola\u00EDocht, eolas, n\u00F3 foghlaim\". Go neamh-fh