# started 2014-09-02T08:16:04Z "Cookstown esas distrikto di Unionita Rejio, en Nord Irlando.611 km2 e 30.808 lojanti. Stofala industrio."@io . "Esperanto esas internaciona auxiliara linguo, l' \"avo\" di Ido, olqua esis reformo ye 1907 de Delegitaro. Olua nomo venas de Doktoro Esperanto, quo esis la plumnomo quo Ludwig Zamenhof uzis kande ilu publikigis la bazo di linguo, ye 1887. L'intenco di Zamenhof esis krear facila, flexebla, e neutra linguo por internaciona komuniko. Esperanto esas oficala linguo nulaloke, ma olu esas tre populara inter komuneso ek 100 000 – 2 000 000 parolanti."@io . "Oceania esas geografiala, ofte geopolitikala regiono qua konsistas ek multa landi, specale insuli ed arkipelagi en Pacifiko. La vorto Oceania anke definas un kontinento, formita da insuli ed arkipelagi en Pacifiko, plu la \"insulo-kontinento\" di Australia.La totala landala surfaco di Oceania esas 9 008 458 km². Lua totala lojanti esas aproxime 32 milioni di personi."@io . "Afrika esas la duesma maxim granda kontinento en Tero. Kun cirkum 30,2 milioni km², ol kovras 6% dil surfaco dil planeto, e havis 1,001 milioni lojanti ye 2005. Afrika esas cirkonata al nordo kun Mediteraneo, al nord-esto kun Suez-kanalo e Reda maro, al sud-esto kun Indiana oceano e kun Oceano Atlantiko al westo. Afrika, partikulare centrala estala Afrika, esas larje egardis inter la ciencala komunito qua olu esas l'origino dil homi."@io . "Linguo esas sistemo, en qua audala signi produktesas kun parol-organi. Per linguala signi homo expresas sua pensi. Ca signi nomizesas linguala expresuri. Per helpo di skribo on povas igar linguala expresuri videbla, altre dicante, lektebla. En gesto-linguo linguala expresuri esas videbla, ma ne audebla. Linguo esas o naturala od artificala.Lektez pri lingui en la reto."@io . "Artur da Costa e Silva (olda formo Arthur, 1902 en Taquari til 1969 en Rio de Janeiro) militestro (generalo) e politikisto, esis prezidanto di Brazilia de 1967 til 1969.Filiulo di un komerciisto naskita en Madeira, Portugal, Costa e Silva komencis lia armeala kariero en Porto Alegre, ed en 1918 entris l'Armeala Skolo di Realengo, en Rio de Janeiro."@io . "Astronomio esas cienco pri l'observo ed expliko di eventi qui esas exter Tero e lua atmosfero. Onu studias per olu l'origini, l'evoluciono, e la fizikal e kemiala propraji di exter-tera objekti, e la procedi qui relatas ici.Astronomio esas un de la poka cienci en qua neprofesionani ankore pleas importanta rolo, partikulare pri la deskovro ed observo di kurte duranta fenomeni."@io . "La kontinento di Amerika dividesas en tri: Nordala, Centrala e Sudala parti. Altralatere ulafoye on parolas nur pri Nord- e Sud-Amerika, e tatempe Centr-Amerika esas konsiderata kom parto di Nord-Amerika. Anke Karibeo od Antili (Granda Antili e Mikra Antili) esas konsiderata kom aparta areo.Segun la linguala stando en Amerika, on parolas pri Angla en Usa, Kanada ed Antili, Franca (Kanada precipue Quebec e New Brunswick), Hispana e Portugala (Brazilia)."@io . "Kemio esas la cienco qua studias la kompozanti di materio (molekuli, kambiadi o komunigi dil elektroni di atomi, elektro-statikala forteso, ed altri). Ol explikas la maniero ye qua ca kompozanti asemblesas e reaktas una ad altra. Kemio esas la studio dil transformi dil materio, kontre ke fiziko esas la studio dil standi dil materio.L'energio-quanteso laboras en la kemia fenomeni facas ke sola la periferika elektroni es koncernata."@io . "Fonetiko esas brancho di linguistiko, en qua on studias produktado di homala sono e pronuncuri di pronuncado, vokali e konsonanti. Anke on studias akustika karakteri di vokali e konsonanti. Un importanta aspekto en studio esas quale audanto komprenas soni, quin lu audas."@io . "Antarktika esas granda koldega kontinento lokizita sur la sudala polo di Tero. Ol havas formo preske cirklala, mezurante 4.500 kilometri ye diametro. Antarktika esas la maxim elevita kontinento sur Tero nam sua mez-altitudo esas 2.000 metri. Ica kontinento kovresas da ampla strato de glacio mezuranta 2500 metri ye dikeso, ma olua maxim granda parti, olca strato havas denseso de preske 5 kilometri."@io . "La lingui di la mondo grupifesas segun parenteso a linguari o familii linguala. Linguari havas branchi, branchi havas grupi e grupi havas subgrupi di lingui. Linguo havas dialekti e subdialekti. Individuo havas idiolekto e multa stili.Parenteso di lingui deskovresas per la helpo di tre bazala vorti, por exemplo, per la nomi di korpoparti ed organi homala, di (mikra) numeri, di parenteso familiala, di objekti en la naturo. Ofte linguisti povas detektar vorti pruntita ek anciena propra vorti."@io . "Altaika linguaro konsistas ek tri sublinguari, qui esas: Mongoliana linguo Tungusiana lingui Turka linguiParenteso di ca linguo-grupi esas ne-pruvita. Anke ula linguisti konsideras Koreana e Japoniana kom Altaika linguo ma mem relato inter Koreana e Japoniana esas ankore ne-klara."@io . "Mongola lingui esas un grupo en Altaika linguaro. En evoluciono di Mongola lingui dicernesas tri periodi:I. La periodo di anciena Mongola finis c. 1200. Ne existas anciena texti, ma esas konkluzita ke esis du precipua dialekti, de qui un divenis la bazo di Libro-Mongola.II. De periodo di Meza-Mongola (1200–1500) esas prezervita multa linguala materiali. Dum Chingiz-kano e sua propaginti Mongola esis en poziciono di mondala linguo."@io . "Finlando esas lando qua jacas en nord-Europa. Lua vicina landi esas: en nordo, Norvegia, en westo, Suedia, en esto, Rusia.En sudo ed en sud-westo jacas la Baltika Maro.La Suediana parolanta arkipelago di Alando esas autonoma provinco di Finlando.Bazala fakti pri Finlando."@io . "Biologio esas cienco generala pri vivo, lua kondicioni e lua formi diversa (organizeso di enti vivanta, medii ube li vivas, funcioni di vivo, e.c.) planti ed animali, inkluzante homi. Esas esence du branchi di biologio, la studio di animali (zoologio) e la studio di planti (botaniko)."@io . "Turka lingui esas un grupo en Altaika linguaro. Parenteso-relati di Turka lingui ne esas unsenca. Hike prizentesas grupi di Turka lingui kun diferanta termini ek tri prizenturi linguistikale e geografiale. Sequez mayuskula, dika ed italika literi:1. NORDA-WESTA / 1. Westa / 1. Kipchaka grupo (1. Kipchaka-Bolgara brancho:) Tatara Bashkira (1b. Kipchaka-Kumana brancho:) Kumika Karachai-Balkara Karaima (1c. Kipchaka-Nogaia brancho:) Kazaka Karakalpaka Nogai Kirgiziana (= 2."@io . "Indo-Europana linguaro esas maxim bone studiita linguaro. Indo-Europana lingui parolesas originale inter Atlantiko e India, ma kun migrado di homi, ol expansis preske tota mondo."@io . "Tungusiana (anke Manchu-Tungusiana) lingui esas un grupo en Altaika linguaro.Tungusiana lingui parolesas en Siberia de la fluvii Ob e Yenisei a Maro di Ohota e de Arktika oceano a Mongolia. La nombro de parolanti di ta lingui esas nur c. 65 000, e la Rusiana kaptas plusa uzo.La Manchu parolesas en Norda-westa Chinia. Ol esas antiqua linguo kulturala en Est-Azia. La Manchu skribesas per kelke altrigita Mongola alfabeto."@io . "En mondo esas ensemblo ek lo existanta. ensemblo ek Suno qua luminas ni, Tero quan ni habitas, e la planeti cetera kun lia sateliti e kometi. Sis kontinenti: Afrika Amerika Antarktika Azia Europa OceaniaKom planeto mondon nomizesas Tero o terglobo.Oceani Antarktika oceano | Arktika oceano | Atlantiko | Indiana oceano | Pacifiko"@io . "Louis de Beaufront (1855 til 1935), di qua la vera nomo esis Louis Chevreux ma di qua la biografio ne esas tote bone konocata, esas la precipua autoro e pioniro di Ido. Ilu naskis de celiba matro e lua patro esis potenta e richa viro (forsan la lora rejo di Belgia). Ante kontributar ye la kreado di Ido, il esis fervoroza Esperantisto ed helpis la difuzado di ca interlinguo ye la komenco dil 20ma yarcento."@io . "Konsonanto esas artikulomaniero di fono, qua varias segun movi da lango o di labii.La soni di homala linguo esas konsonanti e vokali. La konsonanti havas du precipua grupi: (A) resonanti e (B) obstruenti.(A) Pronucante resonanto, aero ekfluas libere: mivokalo: aero-fluo trairas en muzelo (?) quale pronuncante vokali, por exemplo y,w. liquido: aero-fluo trairas difere en muzelo (?) kam pronuncante vokalo. lateralo: aero-fluo iras alonge lateri di lango, por exemplo l."@io . "Europa esas anke la satelito di Jupitero.Europa esas kontinento qua jacas en norda misfero. Lua totala surfaco esas 10,18 milioni km² e lua totala populo esis aproxime 731 milioni lojanti ye 2009.La bordi di Europa esas Atlantiko en westo, Arktika oceano en nordo, montaro di Urali, rivero Uralo e Kaspia maro en esto e montaro di Kaukazia, Nigra maro e Mediteraneo en sudo. Europa ed Azia formacas kune superkontinento Eurazia."@io . "Georges Simenon (1903 til 1989) esis Belgian autorulo. Il pasas sua yuneso en Liège. Evanta 15 yari Georges livas skolo por laborar a 'Gazette de Liège'. Il artiklifis pri temi diversa e il skribas diala jurnalo-kolumno. Samtempe il probas romanifar; en 1921 aparas, ye la pseudonimo G. Sim, lua unesma libreto Au Pont des Arches."@io . "Vokalo esas pronuncuro. Kande on produktas vokalo, en pronunco-truo ne existas obstrukti formata da sono-labii, lango, denti, labii od altro. Tatempe aero-fluo iranta ek pulmoni povas trairar libere.Un vokalo povas esas silabo di ula linguo, ma konsonanto devas havar preske sempre un vokalo kun lu.La poziciono e la formo di lango e la labii altrigas qualesi di pronunco-truo, lore produktesas diversa soni."@io . "Historio esas cienco, qua studias kronologiale la pasinta eventi di la homaro e lua kulturo. La studio, qua havas sua objekto en tempo ante skribopoveso, nomizesas prehistorio.La studio repozas ofte skribita fonti. Ofte on uzas anke interviuvi, arkeologiala trovuri, fotografuri, arto-verki, e.c.En historio-studio povas esar diversa vidopunti, por exemplo sociala, kulturala, ekonomikala, politikala, militala."@io . "Cómpeta esas municipo e loko en Andalucia Hispania, proxim Málaga, judiciala parto di Torrox; 2.684 habitanti."@io . "Franz Peter Schubert (1797 til 1828). Ilu esis grandega germana muzikisto qua kompozis cirkume 600 lieder (kurta e mikra kansono skriptita en la germana linguo ed akompanata preske sempre da la piano.)Il havis triadek gefrati ed il esis la duadekesma de li. Ilua patro esis instruktisto ed il volis ke Franz Schubert anke esez instruktisto, ma Franz Schubert amis la muziko."@io . "Geografio esas cienco qua studias : surfaco dil terglobo. faktori qui influas a surfaco dil terglobo. regionala traiti di naturo dil mondo. regionala traiti di diversa kulturi en mondo."@io . "Ronald Wilson Reagan naskis ye 6 di februaro 1911 en Tampico, Illinois, Usa.Laboris kom vivo-salvisto e sporto-raportisto en sua yuneso. Pleis en plu kam 50 cinemi en Hollywood de 1937.Funcionis guverniestro di Kalifornia de 1966 til 1975. Elektesis prezidanto di Usa 1981 e laboris til 1989. On dicas ke ol vinkis kolda milito, igis Sovietia falar, komencis ero di libera kapitalismo e kreis bazo por hegemonio di Usa en mondo."@io . "Ido esas internaciona auxiliara linguo kun poka polisemio sate konciza kreita da Louis de Beaufront en 1907 kom Esperanto reformita, adoptita internacione en Paris ye 24ma di oktobro 1907, kom “idiomo helpanta internaciona”, da la Delegitaro (Délégation pour l’adoption d’une langue auxiliaire internationale). Yen la maxim bazala gramatiko intencante ke anke nesavanto pri Ido povus saveskar ulo. Vu povas lernar Ido altraloke en la reto per ula nacionala linguo."@io