# started 2014-08-16T14:23:39Z "Ankara is de H\u00F6\u00F6ftstadt vun de T\u00F6rkie. Is al ut de R\u00F6mertiet, dor heet dat noch Ancyra. Later weer dat ok Angora n\u00F6\u00F6mt.De Stadt hett 4.104.387 Inwahner (2008) un is dormit nah Istanbul de tweetgr\u00F6ttste Stadt vun dat Land."@de . "Dat Wort Amerika is vun Amerigo Vespucci sien Naam afleet (1454 - 1512). He hett verklaart, dat de Eerddeel, den Christoph Kolumbus funnen harr, nich identisch mit Indien oder Asien is.De eersten Inwahners weern f\u00F6r 12.000 (?) Johrn na Amerika kamen. De Kinnskinners vun j\u00FCm s\u00FCnd de Indianers. De eerste Europ\u00E4er, wat ca. 1000 (?) n.Chr. Amerika funnen hett, weer Leif Eriksson (Wikinger).Amerika warrt as Naam bruukt f\u00F6r: Noordamerika Middelamerika S\u00FC\u00FCdamerika de USA"@de . "Albanien is en Republiek, de in'n S\u00FC\u00FCdoosten vun Europa up den Balkan liggt un sik vun de Adria bet Makedonien streckt. Navers s\u00FCnd Montenegro, Serbien, FYROM un Grekenland. De H\u00F6\u00F6ftstadt is Tirana."@de . "De araabsche Spraak (op Araabsch: \u0627\u0644\u0644\u063A\u0629 \u0627\u0644\u0639\u0631\u0628\u064A\u0629) is en semitsch Spraak un so is dat nah mit de Hebr\u00E4\u00E4sche Spraak verwandt. Araabsch warrt in de Nahoost un in Noordafrika snackt, un ook en beten an de K\u00FCst vun Noordoostafrika (Dschibuti un Eritrea). Araabsch is ok de hillige Spraak vun\u2019n Islam un en Spraak vun de Vereente Natschonen.De Spraak-Code is ar oder ara (seggt ISO 639)."@de . "De Atlantik is en Ozean, de tw\u00FCschen Amerika in\u2019n Westen un Europa un Afrika in\u2019n Osten liggt. He is de tweetgr\u00F6ttste Ozean na den Pazifik. In\u2019n Norden vun den Atlantik liggt dat Noordpolarmeer un de Insel Gr\u00F6\u00F6nland, in\u2019n S\u00FCden liggt de Antarktis.Nebenseen vun den Atlantik s\u00FCnd de Noordsee un de Oostsee, dat Middelmeer, de Hudson-Bay un de Golf vun Mexiko. Gr\u00F6ttste Inseln s\u00FCnd Gr\u00F6\u00F6nland, Iesland, England, Irland, Kuba un Haiti. L\u00FCttere Inseln un Inselgruppen s\u00FCnd to'n Bispeel de Antillen, Trinidad, de Falklands, de Azoren, Madeira un de Kanarischen Inseln. Mittenmang den Atlantik treckt sik vun Noord na S\u00FC\u00FCd de Middelatlantsche R\u00FCch. Dor k\u00FCmmt Magma vun binnen de Eer na Baven und de Bodden spreit sik ut. Dorvun k\u00FCmmt dat dat Europa un Afrika op de een Siet un Amerika op de anner Siet j\u00FCmmers vun eenanner wegseilt. Op d\u00FCssen R\u00FCch liggt Iesland und dat is de Grunn, dat dor so veel Vulkane s\u00FCnd. De Atlantik is wichtig f\u00F6r den Fischfang, bes\u00FCnners an den Rand, den so naamten Kontinentalschelf. Ook f\u00F6r den Hannel per Schipp is he wichtig. F\u00F6r dat Klima is de Golfstroom bes\u00FCnners wichtig. Dat is en Waterstroom, de koolt vun de Antarktis k\u00FCmmt, \u00F6ver S\u00FC\u00FCdafrika na Norden geiht, sik bi den \u00C4quater opwarmt un na baven geiht un denn \u00F6ver den Golf vun Mexiko un de K\u00FCst vun Noordamerika na Noordoost blangen Iesland v\u00F6rbi geiht. Delen vun den Stroom treckt in de Noordsee, anner Delen in den Noordatlantik bi Norwegen. D\u00FCsse Golfstroom is en Warm-Water-Heten f\u00F6r Europa und den S\u00FCden vun Noordamerika."@de . "De Astronomie (greeksch \u03B1\u03C3\u03C4\u03C1\u03BF\u03BD\u03BF\u03BC\u03AF\u03B1, nipp un nau De Gesett von de Steerns, ut \u03AC\u03C3\u03C4\u03C1\u03BF, \u00E1stro - de Steen un \u03BD\u03CC\u03BC\u03BF\u03C2, n\u00F3mos - dat Gesett) is de Wetenschap vun den Heben, de S\u00FCnn, den Maand, de Steern un de Planetens un woans dat allns funkschoneert.Anfungen hett de Astronomie al in de Steentiet. Dat is t.B. an de Anlaag vun Stonehenge in England to sehn, obers ok an de Himmelsschiev vun Nebra. De Hoogkulturen in \u00C4gypten un Mesopotamien hebbt sick denn bes\u00FCnners dorum k\u00FCmmert. In de ole Tied weer de Astronomie temlich mit de Astrologie verkn\u00FCtt. De Astronomie weur bes\u00FCnners dorf\u00F6r bruukt, de Position vun de Planetens voruttobereken. In de niege Tiet g\u00FCng dat denn mit wetenschaplich Astronomie los. S\u00FCnnerlich weern dat Nikolaus Kopernikus, Johannes Kepler, Tycho Brache un Galileo Galilei, de de Astronomie to een richtige Naturwetenschap mookt harrn. As Galileo Galilei denn dat Kiekr\u00FChr utklamb\u00FCstert harr, geev dat een D\u00F6rbrook. He harr denn al de Maanden vun den Jupiter un de Ring vun den Saturn ankeken un beschreven."@de . "En Atom is en l\u00FCtt Deelken. De Naam k\u00FCmmt vun dat greeksche \u03AC\u03C4\u03BF\u03BC\u03BF\u03C2 (\u00E1tomos), wat so veel heet as kanns nich tweimaken.Dat weer al de greeksche Philosoph Demokrit, de sik en Kopp mookt harr, vun wat de Saken nu so mookt s\u00FCnd. He harr sik v\u00F6rstellt, he hett en St\u00FCck Materie, to'n Bispeel en St\u00FCck Holt. Dat haut he denn in sien Gedanken in twee St\u00FCcken. De kunn he obers wieder tweimooken. Obers denn, so harr he dacht, kann dat jo nich j\u00FCmmers so wiedergahn. Wenn de St\u00FCcken ganz l\u00FCtt s\u00FCnd un denn noch l\u00FCtter, denn heurt dat op mit dat tweimaken. Un dat s\u00FCnd denn de Atomens. Anner Philosophen harrn sik dat anners denkt un meenen, dat allens ut F\u00FC\u00FCr, Water, Luft un Eer besteiht.Eerst as dat so richtig losg\u00FCng mit de Chemie, dor keem John Dalton 1808 wedder op de Idee, dat dat Atomen gifft. He stell sik f\u00F6r, dat dat Kuller s\u00FCnd, de so wat as l\u00FCtte Armens hebbt. Dormit k\u00F6\u00F6nt se sik verbinnen.Ernest Rutherford hett denn mol Alphastrahlen op Gold schoten. Dorbi is rutkamen, dat de Alphastrahlen tomeist d\u00F6r dat Gold d\u00F6r s\u00FCnd. Een poor obers s\u00FCnd aflenkt woorn. Un een ganz l\u00FCtten Deel vun de Strahlen is wedder tr\u00FCchspegelt woorn. Dor w\u00FCss he, dat so en Goldatom meist nix is. Vakuum seggt de Physikers ok dorto. Un denn noch \u2019n l\u00FCtten Karn. De is positiv opladen. Un \u00FCm den Atomkarn r\u00FCm suust de Elektronens.Dat mit de Elektronens, de dor rumsuust, hett denn Nils Bohr nich slapen laaten un he mook sik ok en V\u00F6rstelln vun de Atomens. H\u00FC\u00FCt hebbt wi d\u00FCsse V\u00F6rstelln: Dat Atom besteiht ut en Karn un en Elektronenh\u00FCll. De Karn is ut Protonens un Neutronens. Protonens un Neutronen s\u00FCnd ut Quarks opbaut. Protonens un Neutronens s\u00FCnd swor. Elektronens s\u00FCnd licht. De Masse vun dat Atom hangt meist blots vun de Tall vun de Protonens un Neutronens in den Karn af. De Elektronenh\u00FCll ward vun de Elektronens bildt. De Elektronens suust r\u00FCm. Kanns obers nie nich toglieks seggen, woneem se s\u00FCnd un wo gau se s\u00FCnd. Dat k\u00FCmmt vun de Heisenbergsche Unsch\u00E4rpsrelatschoon. In en neutral Atom s\u00FCnd dat liekers so veel Elektronens as Protonens. De Elektronens hebbt \u00FCnnerscheedlich Energie. Bi en cheemsch Reakschoon \u00E4nnert sik wat bi de Elektronens. De Karn blifft as he is. Molek\u00FCle s\u00FCnd ut Atomens tosomensett.Vun wegen de Protonens un de Neutronens un de Quarks is dat ok, dat en Atom denn doch tweimookt warrn kann. Dat passert bi de Radioaktivit\u00E4t. Un bes\u00FCnners bi de Karnopspaltung, wat in Karnkraftwarken un Atombomben passert. Vun datwegen kanns egentlich gor nich mehr seggen dat en Atom en Atom is, as Demokrit dat meent harr. Ober nu hebbt wi dat Woord al \u00F6ver tweedusend Johr un nu blifft dat dorbi."@de . "De Antarktis is en Eerddeel, wat bi den geograafschen S\u00FC\u00FCdpol vun de Eer liggt. F\u00FC\u00FCrland an de S\u00FC\u00FCdspitz vun S\u00FC\u00FCdamerika is de neegste Punkt vun en anner Eerddeel. De Antarktis h\u00F6\u00F6rt n\u00FCmms, aver en poor L\u00E4nner beansprookt Delen vun\u2019n Eerddeel.Tyypsch f\u00F6r de Antarktis s\u00FCnd de Iesbargen un Pinguinen. De poor Minschen, de in d\u00FCsse Region s\u00FCnd, leevt in Polarstatschonen, de vun de verscheedenste L\u00E4nner upboot worrn s\u00FCnd.H\u00FC\u00FCt is dat bannig koolt in de Antarktis. Geiht bit \u00FCnner -88 \u00B0C. In de Iestiet is dat wohl noch k\u00F6ller ween. Aver fr\u00F6her, so in de Tiet vun de Sauriers, dor weer dat nich so koolt, vun wegen, dat de Eerddeel to de Tiet in annere geograafsche Breden legen hett. Dor geev dat B\u00F6\u00F6m un sogor Saurier in de Antarktis. De h\u00FCng dormols ok noch mit S\u00FC\u00FCdamerika un Afrika un Indien tosamen. D\u00FCsse grote Eerddeel warrt h\u00FC\u00FCt Gondwana n\u00F6\u00F6mt."@de . "Australien is en Land (Commonwealth of Australia) in\u2019n Nordwessen vun Niegseeland un in\u2019n S\u00F6den vun Indonesien, Oosttimor un Papua-Niegguinea. De Fl\u00E4ck vun\u2019t Land is 7,686,850 km\u00B2. Australien is dat s\u00FCstgrotste Land vun de Eer. Australien liggt op den Eerddeel, de ok den Naam Australien hett. Australien hett ca. 21 Millionen Inwahners (2008). De Premierminister is Julia Gillard. De H\u00F6\u00F6ftstadt is Canberra (siet 1927), de gr\u00F6ttsten un bekanntesten St\u00E4der s\u00FCnd Sydney (4 Mio. Inwahners), Melbourne (3,4 Mio. Inwahners), Brisbane (1,4 Mio. Inwahners), Perth (1,2 Mio. Inwahners) un Adelaide (1,1 Mio. Inwahners). Amtsspraak is Engelsch, Natschonalfierdag is de 26. Januar."@de . "Bulgarien (\u0420\u0435\u043F\u0443\u0431\u043B\u0438\u043A\u0430 \u0411\u044A\u043B\u0433\u0430\u0440\u0438\u044F) is en Republiek, de in'n S\u00FC\u00FCdoosten vun Europa liggt. Navers s\u00FCnd Rum\u00E4nien, Serbien, Makedonien, Grekenland un de T\u00F6rkie. De H\u00F6\u00F6ftstadt is Sofia. Dor leevt h\u00FCdigendags (2008) 7.606.551 Inwahners up 110.994 km\u00B2."@de . "De Biologie is de Wetenschop vun de lebennig Wesen, bes\u00FCnners Deerter un Planten. De Deel, de vun de Deerter hanneln deit, is de Zoologie De Deel, de vun de Planten hanneln deit, is de Botanik De Deel, de vun de Bakterien un anner ganz l\u00FCtten lebennig Deerter hanneln deit, is de MikrobiologieAllens wat leevd, ward in dree Dom\u00E4nens indeelt: Archea Bacteria Eukaryota Protista, wat de s\u00FCnd, de bloots een Zelle hebbt Fungi, wat de Poggenst\u00F6hl s\u00FCnd. Animalia, wat de Deerter s\u00FCnd Planta, wat de Planten s\u00FCndFackrebeete s\u00FCnd ook: Anatomie un Morphologie, de seggt woans de Planten un Beester utkiekt un woans se opbaut s\u00FCnd Systematik un Taxonomie, wat \u00F6ver dat Indeeln vun all de veelen Planten un Beester is \u00D6kologie, wat vun de Umwelt is Ethologie, wat dorvun is woso de Beester wat mookt Physiologie, wat dorvun is wo dat mit den Stoffwessel l\u00F6ppt Biochemie, wat vun de Chemie in de lebennigen Wesen is Pal\u00E4ontologie, wat vun de Oorten is, de utstorven un to Steen worn s\u00FCnd, so as de Sauriers"@de . "Brackwater (dat, n.) is all dat Water, wat tw\u00FCschen 0,1% un 1% Solt hett.Brackwater gifft dat in de Ostsee un in de Tidestr\u00F6\u00F6m, so as Ilv, Werser, Ems un Eider. Water mit mehr Solt heet Soltwater, \u00FCnner 0,1% heet dat Seutwater. De Naam Brackwater k\u00FCmmt vun de Bracks, dat s\u00FCnd de Dieken, die bi een Stormflood achter een Diek entstahn s\u00FCnd, wenn dat Water \u00F6ver den Diek geiht oder de Diek twei gahn is."@de . "Bosnien-Herzegowina is en Staat, de ut twee Delen besteit un in\u2019n S\u00FC\u00FCdoosten vun Europa up den Balkan liggt. Navers s\u00FCnd Kroatien, Serbien un Montenegro. De H\u00F6\u00F6ftstadt is Sarajewo."@de . "Bremen is een Stadtstaat un dat l\u00FCttste Bundsland vun D\u00FC\u00FCtschland mit 650.000 Inwahners (Lann) oder 550.000 Inwahners (Stadt). To\u2019t Lann warrd ok Bremerhoben tellt.De Stadt weer al fr\u00F6h in de Historie Leed vun de Hanse. Ok vandaag is Bremen en Hansestadt. Offiziell heet se Free Hansestadt Bremen. Op Plattd\u00FC\u00FCtsch nennt man se ook \u201EBreem\u201C oder \u201EBr\u00E4m\u201C. In dat Jahr 2004 s\u00FCnd de Roland un dat Raathuus in de UNESCO-List vun dat Weltkulturarv upnahmen wurrn."@de . "Baden-W\u00FCrttemberg is en d\u00FC\u00FCtsch Bundsland in\u2019n S\u00FC\u00FCdwesten. De H\u00F6\u00F6ftstadt is Stuttgart. Baden-W\u00FCrttemberg liggt twischen de Swiez in\u2019n S\u00FC\u00FCden un den Main in\u2019n Noorden. De gr\u00F6ttste Stroom is de Rhien. In dat Land leven 10,603 Mio. Inwahner (Stand: 31. Juli 2013) up en Flach vun 35.751,46 km\u00B2. Nah Inwahner un Flach liggt Baden-W\u00FCrttemberg dormit up den darten Platz vun all d\u00FC\u00FCtsch Bundsl\u00E4nner."@de . "Bargen s\u00FCnd1. en groter H\u00F6gel (H\u00FCmpel). In Nordd\u00FC\u00FCtschland heeten ook l\u00FCttje H\u00FCmpel Eer Barg, so as de D\u00FCwelsbarg bi St. Peter Ording un all de veelen M\u00F6hlenbargen. De h\u00F6chste Barg in Sleswig-Holsteen is mit swindelerregende 168m de Bungsbarg.2. en Rebeet mit BargenDat gifft Middelbargen un Hoochbargen. De Grenz is bi 1500 m (dat is nich defineerd). Hoochbargen in D\u00FC\u00FCtschland: de Bayerische Alpen Middelbargen in D\u00FC\u00FCtschland: Bayerische Woold, Eifel, Arzbarg, Harz (Middelbarg), Hunsr\u00F6ck, Kyffh\u00FCserbarg, Lienbargland (Leinebergland), Odenwald, Suurland, Swartwoold, Taunus, Teutoborger Woold, D\u00F6ringer Woold, Werserbargland, Zittauer Barg Bargen in Europa: Sudeten, Karpaten, Pyren\u00E4en, Balkanbarg, schottische Highlands, Ardennen, Vogesen Bargen in Asien: Altai, Himalaya, Ural, Pamir, Kaukasus, Hindukusch, Stanowojbarg Bargen in Afrika: Atlas, Drakensbargen, Kilimandscharo, Ruwenzori Bargen in Australien: Snowy Mountains, Neeseelandsche Alpen Bargen in Nordamerika: Rocky Mountains, Appalachen, Sierra Nevada Bargen in S\u00F6damerika: Anden"@de . "De B\u00FClgenl\u00E4ng is de L\u00E4ng vun en B\u00FClg. Dat is Physik. Se ward meten vun en B\u00FClgenkopp to den annern, gliek wat vun Oort vun B\u00FClgen dat s\u00FCnd. B\u00FClgenl\u00E4ng un Frequenz, dat is wo faken de B\u00FClgen in de Sekund kaamt, hangt tosamen: Je gr\u00F6tter de B\u00FClgenl\u00E4ng, desto l\u00FCtter de Frequenz. Tyypsche B\u00FClgenl\u00E4ngen vun B\u00FClgenoorten: Mechanische B\u00FClgen: Waterb\u00FClgen: 1 cm - 100 m, gifft aver ok gr\u00F6ttere. Seismische B\u00FClgen vun Eerdbeven: tw\u00FCschen 500 m un 120 - 180 km Elktromagneetsche B\u00FClgen Middelb\u00FClgen vun dat Radio: poor hunnert Meters Kortb\u00FClgen vun dat Radio: 30 - 50 m Ultrakortb\u00FClgen: 3 - 4 m B\u00FClgen f\u00F6r\u2019n Kiekschapp: 20 cm - 2 m Infrarootb\u00FClgen: \u2026 - 750 nm B\u00FClgen vun\u2019t Licht: 350 - 750 nm Ultravigelettb\u00FClgen: 5 - 380 nm R\u00F6ntgenb\u00FClgen: 0,1 - 10 nm Gammab\u00FClgen ut de Radioaktivit\u00E4t: 0,124 - 0,5 nm Elektronen (s\u00FCnd ok B\u00FClgen): veel l\u00FCtter.Einger\u00FCckte Zeile"@de .