# started 2014-08-16T14:57:02Z
<http://sah.dbpedia.org/resource/Пеллерин> <http://dbpedia.org/ontology/abstract> "Марк-Альфред Пеллерин (фр. Marc-Alfred Pellerin) (1936 сыллаахха төрөөбүтэ) — Франция суруйааччыта, Саха сирин туһунан икки роман автора.Бастакы романа \"Куттанары умнума\" диэн ааттаах, \"Галлимард\" издательствоҕа тахсыбыта уонна 2001 сыллаахха французтуу суруллубут детективтар аан дойдутааҕы \"Санг д'анкр\" диэн күрэхтэригэр бастаабыта.Бу айымньыга олоҕуран сценарий суруллубута.\"Иннокентий\" диэн ааттаах Саха сирин туһунан иккис романа 2004 сыллаахха \"Албин Мишель\" издательствоҕа тахсыбыта уонна эмиэ литературнай премия ылбыта."@ru <http://sah.wikipedia.org/wiki/Пеллерин?oldid=277735> .
<http://sah.dbpedia.org/resource/Радлов_Василий_Васильевич> <http://dbpedia.org/ontology/abstract> "Василий Васильевич (Фридрих Вильгельм) Радлов - востоковед-тюрколог, академик, аан дойду түүр тылын чинчийиитигэр саҥа хайысханы арыйан төрүттээччи. РАН Азиатскай музейын салайаачыта (1894-1948). 1837 сыллаахха тохсунньу 17 (тохсунньу 5) күнүгэр Берлиҥҥэ төрөөбүт (өлбүт сыла 1918).1858 с. Берлиннээҕи университеты бүтэрэн, Санкт-Петербурга кэлэн олохсуйбута. 60 сыл устата Россияҕа олорон түүр тылын чинчийиинэн дьарыктаммыта.Л.Я.Штернберг бэлиэтииринэн, түүр тылын чинчийиигэ, Арҕааҥҥы Сибиир, Алтай уонна Орто Азия омуктарын олохторун-дьаһахтарын үөрэтиигэ саҥа көрүүлэри киллэрбит киһинэн буолар.Радлов көҕүлээһининэн Орто уонна Илин Азияны үөрэтэр Нуучча кэмитиэтэ тэриллибитэ. 10 сыл радлов Сибииргэ. алтаайга уонна Туркестааҥҥа экспедициялары тэрийэн илдьэ сылдьыбыта. 1891 сыллаахха Моглоияҕа Орхон экспедициятны тэрийэн илдьэ сылдьыбыта, 1898 сыллаахха - Тураан экспедицията диэн ааттаммыт айаҥҥа сылдьыбыта (Арҕаа Кытайга). «Образцы народной литературы тюркских племен» диэн ааттаах сүдү хомуурунньук ааптара. Түүр тылларын тэҥнээн, историяларын ырытан үөрэтиини саҕалааччылартан биирдэстэрэ. В. Томсены кытта былыргы түүр суругун - Орхон бичиктэрин аахпыта. Саха тылын үөрэтэн, нал үлэни суруйбута. Ол үлэтигэр 1748 тыл төрдүн көрдөрбүтэ, ол тыллартан 1/3 түүр омук гиэнэ диэбитэ, 1/3 - монгуол тылларыгар дьүөрэлээбитэ, 1/3 чааһын кыайан быһаарбатаҕа.Кини суруйбут үгүс үлэлэриттэн: \"Фонетика северных тюркских языков\", \"Образцы народной литературы тюрских племен\", \"Опыт словаря тюрских наречий\" о.д.а. чуолаан бэлиэтииллэр.О.Н.Бетлингк үлэтигэр тирэҕирэн немец тылынан \"Якутский язык в его отношениях к другим тюркским языкам\" диэн саха тылын бастакы историческай грамматикатын суруйбута.С.А.Новгородов ситимнэммит алфавита \"Радловскай түмсүүгэ\" үрдүк биһирэбили, өйөбүлү ылбыта."@ru <http://sah.wikipedia.org/wiki/Радлов_Василий_Васильевич?oldid=277741> .
<http://sah.dbpedia.org/resource/Попов_Фёдор_Кузьмич> <http://dbpedia.org/ontology/abstract> "Попов Фёдор Кузьмич (08.12.1921—13.10.1943) — сахалартан бастакы Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа."@ru <http://sah.wikipedia.org/wiki/Попов_Фёдор_Кузьмич?oldid=303865> .
<http://sah.dbpedia.org/resource/Романовка> <http://dbpedia.org/ontology/abstract> "1904 сыллаахха Саха сиригэр көскө ыытыллыбыт политическай сыылынайдар бырачыас акциятын ыыппыттар. Олунньу 18 күнүгэр 42 политическэй сыылынай Дьокуускайга икки этээстээх мас дьиэҕэ хатанан баран былааска көскө ыытыллыбыт дьон усулуобуйаларын тупсарыыны ирдиир ультиматум түһэрбиттэр. Кулун тутар ый саҕаланыытыгар бырачыастааччылар 57 буолбуттар (ол иһигэр сэттэ дьахтар). 4-с уонна 6-с чыыһылаларга ытыалаһыы түмүгэр икки өттүттэн өлүү тахсыбыт. Кулун тутар 7 күнүгэр бэриммиттэр. 100 лет со дня начала вооруженного протеста политссыльных в г. Якутске “Романовки”"@ru <http://sah.wikipedia.org/wiki/Романовка?oldid=14906> .
<http://sah.dbpedia.org/resource/Рейкьявик> <http://dbpedia.org/ontology/abstract> "Рейкьявик (исл. Reykjavík) - Исландия киин куората, дойду соҕуруулуу арҕаа өттугэр сытар. Нэhилиэнньэтин ахсаана 118 861 (2008) киһи. Тас куораттарын кытта - 200 000 кэриҥэ. Ол аата дойду олохтоохторун 65% буолар. Саамай хоту сытар судаарыстыба киин куоратынан буолар.Куорат сүрүн *достопримечательность* таҥара дьиэтэ буолар, аата - hатльсгримкиркья (Hallsgrimkirkja). Иккис бэйэтин суолтатынан хаалсыбат - Перлан (Perlan) буолар. Таҥараларын дьиэтэ олус улахан, куорат бары оттүттэн көстөр. Перлан иhигэр Саага музейа, кафе уонна Исландия саамай ыарахан ресторана баар. Исландецтар викинг төрүттэрин көрдөрөр муора биэрэгэр тимир оҥочо турар. Бу архитектура онгоhуга Исландия билиҥҥитин эмиэ быhаарар - модерн стили ордороллор.Эдэр киhиэхэ олус үчүгэй табыгастаах куорат - студеннар элбэхтэр, араас дойдуттан сылдьаллар, буолунай саҥа массыыналар бааллар, түүҥҥу олоҕо оргуйан олорор."@ru <http://sah.wikipedia.org/wiki/Рейкьявик?oldid=304794> .
<http://sah.dbpedia.org/resource/Потапов_Александр_Георгиевич> <http://dbpedia.org/ontology/abstract> "Александр Георгиевич Потапов — сахалартан маҥнайгы идэтийбит быраастартан биирдэстэрэ. 1891 сыллаахха бэс ыйын 1 күнүгэр Үөһээ Бүлүү Үөдүгэйигэр төрөөбүтэ. Бастаан Дьокуускайдааҕы реальнай училищаны үөрэнэн бүтэрбит. 1917 сыллаах сайын Казаннаа5ы университет медицинскэй факультетын бутэрбитэ. Онон Александр Георгиевич сахалартан Г.Н. Слепцов, П.Н. Сокольников, Д.И. Филиппов кэннилэритгэн төрдус киһинэн быраас идэтин ылбыт быһыылаах."@ru <http://sah.wikipedia.org/wiki/Потапов_Александр_Георгиевич?oldid=62034> .
<http://sah.dbpedia.org/resource/Пекарскай_Эдуард_Карлович> <http://dbpedia.org/ontology/abstract> "Эдуард Карлович Пекарскай (25.10.1858—29.06.1934) — лингвист, этнограф, фольклорист, ССРС наукаларын Академиятын бочуоттаах чилиэнэ (1931).Нуучча географияны чинчийэр обществотын этнография отделениятын секретаара, сахалар уонна эбэҥкилэр этнографияларын тустарынан үлэлэр ааптарадара, бастакы фундаментальнай саха тылын тылдьытын оҥорбут киһи.Алтынньы 25 күнүгэр 1858 с. Минскай губернияҕа дьадайбыт польскай дворяннар дьиэ кэргэннэригэр төрөөбүт. Ийэтэ эрдэ өлөн тастыҥ эһэтигэр (двоюродный дед) иитиллибит. Харьковскай ветеринарнай институтка үөрэммитэ (1877–78 с.). Народническай хамсааһыҥҥа кыттыбытын иһин Саха Сиригэр көскө ыытыллыбыта. Дьокуускайга сэтинньи 2 күнүгэр 1881 с. кэлбит, Ботуруускай улуус 1 Игидэй нэһилиэгэр олохтоммут. Онно сүүрбэччэ сыл олорбут. 1887 с. Пекарскай 7 тыһыынча саха тылын хомуйбут, 11 сылынан — 20 тыһыынча, оттон 1930 с. — 25 тыһыынча тылы.Үлэтигэр саха тылын билэр олохтоохтор көмөлөспүттэр: аҕабыыт Д. Д. Попов, олонхоһут Андросова-Ионова, лингвист С. А. Новгородов уонна аан дойдуга биллэр ученай академиктар В. В. Радлов, К. Г. Залеман, В. В. Бартольд уонна да аттыттар.1926 с. алтынньытыгар Э. К. Пекарскай тылдьытыгар бүтэһик тыллары суруйбут. Ол туһунан Саха Сирин правительствотын Председателигэр М.К. Аммосовка телеграмма охсубут. Правительство политкаторжаннар Ленинградтааҕы обществоларын кытта Тылдьыт ааптарын чиэстээһини тэрийбиттэр.Саха норуотун аатыттан Эҕэрдэ суругу эдэр поэт Г.В. Баишев (Алтан Сарын) аахпыт. Маннык тыллар бааллар эбит: «Эдуард Карлович, эн албан аатыҥ эн таптыыр Тааттаҥ хонуутугар, былыргы олоҥхоҕо ахтыллар Айыы Дьаргыл баҕанатын курдук, үс өргөстөөх, аҕыс кырыылаах суорба таас баҕанаҕа батары таміаланан үйэттэн үйэ тухары саха киһитэ күлүгүн быһа хаампат ытыга буолан туруохтун!»"@ru <http://sah.wikipedia.org/wiki/Пекарскай_Эдуард_Карлович?oldid=291260> .
<http://sah.dbpedia.org/resource/Санников_Яков_Федорович> <http://dbpedia.org/ontology/abstract> "Яков Фёдорович Санников (06.08.1844—10.11.1908) — өбүгэлэрин үгэстэрин тутуһан нуучча уонна омук полярниктарыгар сүҥкэн улахан үтүөнү-өҥөнү оҥорбут саха атыыһыта."@ru <http://sah.wikipedia.org/wiki/Санников_Яков_Федорович?oldid=291406> .
<http://sah.dbpedia.org/resource/Аммосов_М.К._аатынан_Хотугулуу_Илиҥҥи_федеральнай_университет> <http://dbpedia.org/ontology/abstract> "Аммосов М.К. аатынан Хотугулуу Илиҥҥи федеральнай университет, кылгастык ХИФУ (урукку аата Саха государственнай университета (СГУ)) диэн Россия Азия өттүгэр ордук улахан университеттарыттан биирдэстэрэ. Арассыыйаҕа маннык федеральнай статустаах сэттэ эрэ университет баар. Университет төрүттэммит сылынан 1956 сыл ааҕыллар, оччолорго 1933 сыллаахха тэриллибит Саха государственнай педагогика института ССРС Миниистирдэрин Сэбиэтин Уурааҕынан (1956 сыл атырдьах ыйын 23 күнэ) университет буолбута. Омуктар доҕордоһууларын уордьанынан наҕараадаламмыта (1984 с.). 1990 сылтан сэбиэскэй партийнай уонна государственнай диэйэтэл Аммосов Максим Кирович аатын сүгэр (РСФСР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун уурааҕынан (1990 сыл ахсынньы 27 күнэ)."@ru <http://sah.wikipedia.org/wiki/Аммосов_М.К._аатынан_Хотугулуу_Илиҥҥи_федеральнай_университет?oldid=277747> .
<http://sah.dbpedia.org/resource/Рожин_Иван_Васильевич> <http://dbpedia.org/ontology/abstract> "Рожин Иван Васильевич - саха бастакы дипломаата.Орджоникидзевскай оройуонугар төрөөбүт."@ru <http://sah.wikipedia.org/wiki/Рожин_Иван_Васильевич?oldid=49562> .
<http://sah.dbpedia.org/resource/Саха_Республикатын_ойуулуур_искусстволарын_музейа> <http://dbpedia.org/ontology/abstract> "Саха Республикатын ойуулуур искусстволарын музейа диэн Дьокуускайга баар музей. Директора — Ася Львовна Габышева."@ru <http://sah.wikipedia.org/wiki/Саха_Республикатын_ойуулуур_искусстволарын_музейа?oldid=20620> .
<http://sah.dbpedia.org/resource/Попов_Михаил_Трофимович> <http://dbpedia.org/ontology/abstract> "Михаил Трофимонич Попов (Бүлүү) 1915 сыллаахха Петербурдааҕы университеты бутэрэн адвокаатынан үлэлээбит. Кэлин Бүлүүтээҕи педучилищеҕа нуучча тылын үөрэппит."@ru <http://sah.wikipedia.org/wiki/Попов_Михаил_Трофи