# started 2014-08-16T14:56:58Z "Марк-Альфред Пеллерин (фр."@ru . "Василий Васильевич (Фридрих Вильгельм) Радлов - востоковед-тюрколог, академик, аан дойду түүр тылын чинчийиитигэр саҥа хайысханы арыйан төрүттээччи. РАН Азиатскай музейын салайаачыта (1894-1948). 1837 сыллаахха тохсунньу 17 (тохсунньу 5) күнүгэр Берлиҥҥэ төрөөбүт (өлбүт сыла 1918).1858 с. Берлиннээҕи университеты бүтэрэн, Санкт-Петербурга кэлэн олохсуйбута."@ru . "Попов Фёдор Кузьмич (08.12.1921—13.10.1943) — сахалартан бастакы Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа."@ru . "1904 сыллаахха Саха сиригэр көскө ыытыллыбыт политическай сыылынайдар бырачыас акциятын ыыппыттар. Олунньу 18 күнүгэр 42 политическэй сыылынай Дьокуускайга икки этээстээх мас дьиэҕэ хатанан баран былааска көскө ыытыллыбыт дьон усулуобуйаларын тупсарыыны ирдиир ультиматум түһэрбиттэр. Кулун тутар ый саҕаланыытыгар бырачыастааччылар 57 буолбуттар (ол иһигэр сэттэ дьахтар). 4-с уонна 6-с чыыһылаларга ытыалаһыы түмүгэр икки өттүттэн өлүү тахсыбыт. Кулун тутар 7 күнүгэр бэриммиттэр."@ru . "Рейкьявик (исл. Reykjavík) - Исландия киин куората, дойду соҕуруулуу арҕаа өттугэр сытар. Нэhилиэнньэтин ахсаана 118 861 (2008) киһи. Тас куораттарын кытта - 200 000 кэриҥэ. Ол аата дойду олохтоохторун 65% буолар. Саамай хоту сытар судаарыстыба киин куоратынан буолар.Куорат сүрүн *достопримечательность* таҥара дьиэтэ буолар, аата - hатльсгримкиркья (Hallsgrimkirkja). Иккис бэйэтин суолтатынан хаалсыбат - Перлан (Perlan) буолар. Таҥараларын дьиэтэ олус улахан, куорат бары оттүттэн көстөр."@ru . "Александр Георгиевич Потапов — сахалартан маҥнайгы идэтийбит быраастартан биирдэстэрэ. 1891 сыллаахха бэс ыйын 1 күнүгэр Үөһээ Бүлүү Үөдүгэйигэр төрөөбүтэ. Бастаан Дьокуускайдааҕы реальнай училищаны үөрэнэн бүтэрбит. 1917 сыллаах сайын Казаннаа5ы университет медицинскэй факультетын бутэрбитэ. Онон Александр Георгиевич сахалартан Г.Н. Слепцов, П.Н. Сокольников, Д.И. Филиппов кэннилэритгэн төрдус киһинэн быраас идэтин ылбыт быһыылаах."@ru . "Эдуард Карлович Пекарскай (25.10.1858—29.06.1934) — лингвист, этнограф, фольклорист, ССРС наукаларын Академиятын бочуоттаах чилиэнэ (1931).Нуучча географияны чинчийэр обществотын этнография отделениятын секретаара, сахалар уонна эбэҥкилэр этнографияларын тустарынан үлэлэр ааптарадара, бастакы фундаментальнай саха тылын тылдьытын оҥорбут киһи.Алтынньы 25 күнүгэр 1858 с. Минскай губернияҕа дьадайбыт польскай дворяннар дьиэ кэргэннэригэр төрөөбүт."@ru . "Яков Фёдорович Санников (06.08.1844—10.11.1908) — өбүгэлэрин үгэстэрин тутуһан нуучча уонна омук полярниктарыгар сүҥкэн улахан үтүөнү-өҥөнү оҥорбут саха атыыһыта."@ru . "Аммосов М.К. аатынан Хотугулуу Илиҥҥи федеральнай университет, кылгастык ХИФУ (урукку аата Саха государственнай университета (СГУ)) диэн Россия Азия өттүгэр ордук улахан университеттарыттан биирдэстэрэ. Арассыыйаҕа маннык федеральнай статустаах сэттэ эрэ университет баар. Университет төрүттэммит сылынан 1956 сыл ааҕыллар, оччолорго 1933 сыллаахха тэриллибит Саха государственнай педагогика института ССРС Миниистирдэрин Сэбиэтин Уурааҕынан (1956 сыл атырдьах ыйын 23 күнэ) университет буолбута."@ru . "Рожин Иван Васильевич - саха бастакы дипломаата.Орджоникидзевскай оройуонугар төрөөбүт."@ru . "Саха Республикатын ойуулуур искусстволарын музейа диэн Дьокуускайга баар музей. Директора — Ася Львовна Габышева."@ru . "Михаил Трофимонич Попов (Бүлүү) 1915 сыллаахха Петербурдааҕы университеты бутэрэн адвокаатынан үлэлээбит. Кэлин Бүлүүтээҕи педучилищеҕа нуучча тылын үөрэппит."@ru . "Отфрид фон Вейсенбург (ньиэмэстии: Otfrid von Weißenburg) (* 800 диэки; † 870 кэнниттэн) аан бастакы бэйэтин аатынан суруйбут ньиэмэс тыллаах суруйааччы, үөрэхтээх монах. Отфрид аатырбыт Фульда монастырыгар Рабан Мавр аббатка үөрэммитэ. Үөрэҕин кэннэ Эльзаска баар Вейсенбург монастырыгар улэлээбитэ (билинни Виссембург, Франция)."@ru . "Күн-дьыл туруга (погода) — куруук уларыйа турар айылҕа туруга. Килиимэт (климат) — бу арыый атын, биир өттүнэн киэҥ өйдөбүл. Ханнык эрэ сиргэ баар үксүн баар буолар айылҕа туруга. Үксүн көстөр (типичнэй) күн-дьыл туруга диэххэ сөп."@ru . "Саха үҥкүүтэ - Саха суруйааччыта Сэмэн Данилов үйэлэргэ сүппэт ырыа буолбут хоһоонноруттан биирдэстэрэ."@ru . "Ол курдук Сэһэн Боло Омоҕой уонна Эллэй кэлиэн иннинэ саха, сахалар диэн уhун, ньолбоҕор сирэйдээх, синньигэс бииллээх, өттүгэ суох төрүт олохтоох уус дьоно бааллара диэн сэhэни суруйан хаалларбыт. Эмиэ балыктаан уонна бултаан аhаан олорбуттара ахтыллар. Онон бу сахалар сортоллору кытары маарынныыр өрүттээхтэрин бэлиэтиир тоҕоостоох. Олус элбэх ахсааннаахтара дэнэр. Хантан кэлбиттэрэ, ханна сүппүттэрэ олох сэhэн буолбат эбит."@ru . "Саха Сирэ (официальнай аата Саха Өрөспүүбүлүкэтэ), көҥүл судаарыстыба, Арассыыйа Федерациятын субъега буолар. 1851 с. Иркутскай генерал-губернаторствотын Саха уобалаhа диэн ааттанан тэриллибитэ. Кулун тутар 27 күнүгэр 1922 с. Саха АССР тэриллибитэ. Ахсынньы 28 күнүгэр 1991 с. Саха ССР, 1992 с. кулун тутар 27 күнүттэн — Саха Өрөспүүбүлүкэтэ.Сибиир хотугулуу-илин өттүгэр сытар.Тайаан сытар иэнэ 3103,2 тыh. км² — Арассыыйа Федерациятын саамай улахан субъега."@ru . "Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбата2001 с. олунньу 14 күнүгэр83 №-дээх уурааҕынан бигэргэппитэСАХАЛЫЫ ТАБА СУРУЙУУ СИЭРЭАан тыл - манна сахалыы таба суруйуу сиэрин кылгас историята уонна саҥа уларытыылар тоҕо уонна туох тосхоллорунан салайтаран киллэриллибиттэрэ сиһилии кэпсэнэр."@ru . "Ол курдук Чингисхан саҕанааҕы монголлар ортолоругар сахаэт диэн биис ахтыллара улахан интириэһи биһиэхэ үөскэтэр. Рашид-ад-дин суруйарынан, Чингис-хан өссө Темучжин буола сылдьан тайджиут биистэрин кытта атааннаһа сырыттаҕына, сахаэт (сакаит) бииһэ киниэхэ кэлэн холбоһон, сэриитэ эбиллибит. Ол эрээри биир да биллиилээх киһитэ суох эбит."@ru . "Саһыл (нууч. Лиси́ца обыкнове́нная/ры́жая, лат.: Vulpes vulpes) - сиэмэх кыыл.Кылааннаах түүлээх тириитин иһин бултанар."@ru . "Саахымат - аатырбыт логическэй оонньуу. Искусство, наука уонна спорт ыккардыларыгар сытар. Аан дойдуга былыр былыргаттан үөдүйбүт оонньуулартан биирдэстэрэ. Икки оонньооччу анал быраабыланы тутуһан уочаратынан фигууралары хаамтаран оонньууллар. Саахымат өйү сайыннарар оонньуу быһыытынан биллэр."@ru . "Алекса́ндр Серге́евич Пу́шкин (1799 — 1837) диэн нуучча улуу поэта, суруйааччыта, драматурга уонна прозаига. Пушкин өссө нуучча тылын тарҕатааччыта уонна тылы уларыппыт реформатор быһыытынан биллэр.Кини айымньылара Россияҕа уонна аан дойдуга киэҥник биллэллэр.Пушкин ыам ыйын 25 күнүгэр 1799 сыллаахха Москва куоракка төрөөбүт. Кыра сылдьан эбэтигэр Москва анныгар Захарово диэн сэлиэнньэҕэ сайылыыр эбит. Алта сыл Царскосельскай лицейга үөрэммит."@ru . "Сахаэт бииһэ - Чыҥыс Хаан саҕанааҕы монгол холбоһугун биир бииһэ. Саха төрүттэригэр сыһыаннаах буолуон сөп.Чыҥыс Хаан саҕанааҕы монголлар ортолоругар сахаэт диэн биис ахтыллара улахан интириэhи биhиэхэ үөскэтэр. Рашид-ад-дин суруйарынан, Чыҥыс Хаан өссө Темучжин буола сылдьан тайджиут биистэрин кытта атааннаhа сырыттаҕына, сахаэт (сакаит) бииhэ киниэхэ кэлэн холбоhон, сэриитэ эбиллибит. Ол эрээри биир да биллиилээх киhитэ суох эбит."@ru . "Вацлав Серошевскай (Wacław Sieroszewski, 1858 сыл атырдьах ыйын 24 — 1945 сыл муус устар 20) — польскай этнограф, суруйааччы, публицист, Польша тутулуга суох буолуутун туһугар хамнааһын кыттыылааҕа, 1933–1939 сыллаахха Полышатааҕы литературнай